Μετάφραση και διερμηνεία στην Ελλάδα

Τι διεκδικούμε

Η έκτακτη Γενική Συνέλευση της ΠΕΜ στις 26 Ιανουαρίου 2020 ενέκρινε συνολική πρόταση για τη ριζική μεταρρύθμιση της επίσημης μετάφρασης, καθώς και τη ρύθμιση της επίσημης διερμηνείας στην Ελλάδα. Η πρόταση κατατέθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΠΕΜ και θα προωθηθεί επίσημα στις αρμόδιες αρχές.

Πρόκειται για μια πλήρη πρόταση που βασίστηκε στα συμπεράσματα του κλάδου από τις υφιστάμενες κακές και χαοτικές συνθήκες, στις καλές πρακτικές χωρών του εξωτερικού και στη μεταφραστική θεωρία και έρευνα.

Τα βασικά σημεία της πρότασης μας:

• Θέσπιση προστατευμένου τίτλου (protected title) «Επίσημος Μεταφραστής».
• Θέσπιση προστατευμένου τίτλου «Επίσημος Διερμηνέας».
• Η επισημότητα μιας μετάφρασης ή διερμηνείας να κρίνεται από τον σκοπό χρήσης και τη δημόσια αρχή προς όφελος της οποίας παρέχεται.
• Εθνικό Σύστημα Επίσημης Μετάφρασης και Διερμηνείας, διοικούμενο από ανεξάρτητη αρχή.
• Ενιαίο Εθνικό Μητρώο Επίσημων Μεταφραστών και Διερμηνέων στο οποίο θα συμπεριληφθούν όλοι οι δεκτοί πάροχοι εξαρχής.
• Ενιαίοι κανονισμοί και κώδικες δεοντολογίας για όλους όσοι θα ενταχθούν στο Εθνικό Μητρώο.
• Διασφάλιση κεκτημένων δικαιωμάτων για όλους όσοι ήδη τα κατέχουν: μεταξύ αυτών δικηγόροι που μεταφράζουν επίσημα και απόφοιτοι Ιονίου Πανεπιστημίου.
• Οργάνωση ειδικού καταλόγου «δυσεύρετων» γλωσσών εργασίας με μειωμένα τυπικά κριτήρια εισδοχής αλλά και επιπλέον περιορισμούς για όσους εντάσσονται.

Όχι μόνο για τα μέλη μας

Μπαίνουμε μπροστά όχι μόνο για τα μέλη μας, αλλά για να κινητοποιήσουμε το σύνολο των ελληνόφωνων μεταφραστών και διερμηνέων αποφοίτων πανεπιστημίων, με μια πρόταση που είναι δίκαιη, ισότιμη, νομικά τεκμηριωμένη και επιστημονικά στέρεη.

Η κατάσταση σήμερα

Στην τρέχουσα συγκυρία (2023), επίσημη μετάφραση δικαιούνται διά νόμου να διενεργούν, μεταξύ άλλων, οι Πιστοποιημένοι από το Υπουργείο Εξωτερικών Μεταφραστές του Μητρώου Πιστοποιημένων Μεταφραστών, οι δικηγόροι και, σε ορισμένες περιπτώσεις οι απόφοιτοι του Ιονίου Πανεπιστημίου, αρκετοί από τους οποίους είναι και μέλη της ΠΕΜ.

Η Γενική Συνέλευση της ΠΕΜ διαπιστώνει ότι το υφιστάμενο σύστημα επίσημης μετάφρασης στην Ελλάδα έχει αποτύχει να πείσει ότι

• στελεχώνεται,
• δομείται,
• λειτουργεί,
• βελτιώνεται

με τρόπο που να δικαιολογεί τον βαθμό ρύθμισής του.

Το δε σύστημα δημόσιας διερμηνείας είναι πρακτικά ανύπαρκτο, εγκυμονεί αλλά και έχει γεννήσει σοβαρότατους κινδύνους για συγκεκριμένους δικαιούχους και για τη χώρα συνολικά. Συνεπώς είναι υπαρκτός ο κίνδυνος πλήρους απορρύθμισης του συστήματος, κάτι το οποίο έχει ήδη δοκιμαστεί στη Βρετανία.

Γιατί έχει αποτύχει το υφιστάμενο σύστημα

Οι άξονες αποτυχίας του υφιστάμενου συστήματος που επιβάλλουν τη μεταρρύθμιση είναι:

• Οι διατάξεις του ν. 4781/2021 «Οργάνωση και λειτουργία Υπουργείου Εξωτερικών, Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού, ρύθμιση θεμάτων διεθνούς αναπτυξιακής συνεργασίας και ανθρωπιστικής βοήθειας και άλλες διατάξεις» είναι παρωχημένες και παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεφάρμοστες, 2 σχεδόν χρόνια από την ψήφιση του νόμου.
• Ο σημερινός ορισμός της «Επίσημης Μετάφρασης» είναι ανεπανόρθωτα προβληματικός, διότι είναι αυτοαναφορικός και βασίζεται στη διαίρεση κειμένων σε συγκεκριμένες κατηγορίες, κάτι που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα της διαρκούς εμφάνισης νέων ειδών και μορφών περιεχομένου για μετάφραση.
• Στο σημερινό σύστημα υπάρχουν διάφορα κλειστά μητρώα μεταφραζόντων, αποσπασματικά, μη προσβάσιμα με δίκαια, ενιαία και αντικειμενικά επιστημονικά κριτήρια, χωρίς αυτή η κατάσταση να δικαιολογείται από υπέρτερο δημόσιο συμφέρον ή άλλο καλό λόγο.
• Τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων του Ιονίου Πανεπιστημίου (ένα 10-15% των μελών της ΠΕΜ) άλλοτε γίνονται σεβαστά κι άλλοτε όχι, παρά το ΠΔ 169/2002 και τη νομολογία που το ακολούθησε.
• Υπάρχει κενό νόμου σε ό,τι αφορά το δικαίωμα πρόσβασης σε υπηρεσίες Επίσημης Διερμηνείας (ενώπιον δημόσιων αρχών). Δηλαδή, ενώ η Ελληνική Δημοκρατία έχει εντάξει στο δίκαιό της μια σειρά από διεθνείς συμβάσεις και Οδηγίες που την υποχρεώνουν να καλύπτει τις ανάγκες μετάφρασης και διερμηνείας συγκεκριμένων ομάδων δικαιούχων, οι εν λόγω υποχρεώσεις της χώρας δεν εφαρμόζονται πλήρως και ικανοποιητικά.
• Η Ελλάδα έχει δηλώσει ως ρυθμιζόμενα τα επαγγέλματα «Μεταφραστής» και «Διερμηνέας», υπάγοντάς τα έτσι στην Οδηγία 2005/36/ΕΚ. Αν και δηλωμένα ως ρυθμιζόμενα, δεν ρυθμίζονται με κατάλληλο και δίκαιο τρόπο, με συνέπεια μεταξύ άλλων να αδικούνται οι Ευρωπαίοι υπήκοοι που έχουν αποφοιτήσει από ισάξια πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών εκτός Ελλάδας και διαθέτουν συναφή πείρα.

Πώς επηρεάζονται οι πολίτες

Οι συνέπειες της αποτυχίας του υφιστάμενου συστήματος είναι βαρύτατες για τους πολίτες, Έλληνες, ευρωπαίους και τρίτων χωρών, αφού:

• Βασικά ανθρώπινα δικαιώματα δεν διασφαλίζονται.
• Σημαντικές νόμιμες υποχρεώσεις δεν επιβάλλονται.
• Κανένας προγραμματισμός για τις μεταφραστικές ανάγκες της Ελληνικής Δημοκρατίας δεν υπάρχει, ενώ το σύστημα είναι αφημένο στην τύχη του.
• Σύστημα ελέγχου ποιότητας δεν υπάρχει.
• Η τεχνολογική υστέρηση είναι μεγάλη, αφού δεν αξιοποιούνται, ή αξιοποιούνται αποσπασματικά, καίριας σημασίας τεχνολογίες πληροφορικής, μεταφραστικές μνήμες, συστήματα υποβοήθησης της μετάφρασης και η τηλε-διερμηνεία, μεταξύ άλλων.
• Πολλές γλώσσες και διάλεκτοι είναι ακάλυπτες.
• Διαπιστώνεται πανσπερμία μητρώων και αποσπασματικών διατάξεων.
• Η χώρα έχει δεχθεί ή κινδυνεύει να δεχθεί πρόστιμα και κυρώσεις.
• Οι διερμηνείς στα δικαστήρια και αλλού παραμένουν απροστάτευτοι, ενώ πολλοί εμπειρικοί γλωσσομαθείς που παρέχουν διερμηνεία σε κρατικές δομές είναι πλήρως εξαρτημένοι από τους «ευεργέτες» χρηματοδότες τους, χωρίς οι πολίτες να έχουν συνολική εικόνα των πρακτικών, του έργου και της αξίας-οφέλους των Μη Κυβερνητικών Οργανισμών που εμπλέκονται.
• Στρεβλώνεται ο υγιής ανταγωνισμός.

Συνοπτικά, διαπιστώνουμε αδιαφάνεια, τυπολατρία, παρωχημένες προσεγγίσεις, κατακερματισμό και χάος.