Ανάγκη για εθνική μεταφραστική πολιτική
Τον Οκτώβριο του 2017 υποβάλαμε τις θέσεις της Πανελλήνιας Ένωσης Μεταφραστών (ΠΕΜ) στη Διαρκή Επιτροπή Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής. Εξηγήσαμε για ποιους λόγους η Ελλάδα χρειάζεται άμεσα περισσότερους ελληνόφωνους μεταφραστές από μη δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες και αναπτύξαμε τις προτάσεις μας για μια εθνική μεταφραστική πολιτική.
Πλαίσιο εθνικής μεταφραστικής πολιτικής
Στο θεσμικό πλαίσιο και τον στρατηγικό σχεδιασμό της Ελλάδας για μεθοδική ανάπτυξη, αναπόσπαστο μέρος είναι μια σαφής μεταφραστική πολιτική.
Αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης
Η οικονομική κρίση περιόρισε τη δυνατότητα της Ελλάδας να προβάλλεται ως θετικό πρότυπο στην περιοχή των συμφερόντων της.
Η περιοχή μας χαρακτηρίζεται από έντονη αστάθεια, η οποία προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί για αρκετά ακόμη χρόνια, όπως εκτιμά το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ). Η αστάθεια αυτή κάνει απαραίτητη την ενεργητική εμπλοκή της Ελλάδας με τα κράτη της ευρύτερης περιοχής.
Άρα, απαιτούνται εποικοδομητικές επαφές και διαρκής αποτελεσματική επικοινωνία σε όλα τα επίπεδα: εξωτερικής πολιτικής, οικονομικής συνεργασίας, επίλυσης κρίσεων, ενεργειακής πολιτικής, διμερών συμβάσεων κ.λπ. Γι’ αυτό χρειάζονται πολλοί κατάλληλοι επαγγελματίες μεταφραστές και διερμηνείς – άμεσα.
Κι όμως, κρίσιμες βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες ανάγκες, όπως η υπό εκκόλαψη ενεργειακή συνεργασία και διασύνδεση Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας-Ιταλίας και πιθανόν Τουρκίας, παραμένουν γλωσσικά ακάλυπτες από ελληνόφωνους επαγγελματίες.
Παράλληλα, πολλοί καταρτισμένοι και εξειδικευμένοι Έλληνες μεταναστεύουν λόγω της έλλειψης θέσεων εργασίας και ευκαιριών επαγγελματικής και κοινωνικής ανέλιξης. Αυτή η μετακίνηση συνεπάγεται απώλεια τεχνογνωσίας και ανθρώπινου δυναμικού για την Ελλάδα.
Γλωσσικά επαγγέλματα στην Ελλάδα
Αυτό δεν ισχύει για τα γλωσσικά επαγγέλματα, αφού με το έργο μας βελτιώνουμε τη θέση και ισχύ της Ελληνικής γλώσσας και της Ελλάδας οπουδήποτε κι αν είμαστε εγκατεστημένοι. Δεν νοείται brain drain στον κλάδο της μετάφρασης και διερμηνείας.
Διαπιστώνουμε ότι η εκπαίδευση εστιάζει δυσανάλογα πολύ στις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες, κυρίως Αγγλική, Γαλλική, πολύ λιγότερο στη Γερμανική, Ιταλική και Ισπανική. Σπανίζουν οι άλλες γλώσσες εργασίας.
Ωστόσο, η Ελλάδα, λόγω της θέσης της, έχει άλλες ανάγκες στους τομείς των διεθνών σχέσεων, της οικονομικής συνεργασίας, της ανάπτυξης εγχώριας τεχνολογίας και της ανταλλαγής τεχνογνωσίας με διεθνείς εταίρους.
Η γνώση μιας γλώσσας αντανακλά τον βαθμό κατανόησης της αντίστοιχης κουλτούρας και νοοτροπίας. Άρα, αφού γνωρίζουμε κυρίως δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες, κατανοούμε τη γειτονιά της χώρας μας όπως οι δυτικοευρωπαίοι. Διαβάζουμε τα τεκταινόμενα στις χώρες των Βαλκανίων, της Ανατολικής Μεσογείου, του Εύξεινου Πόντου και της Μέσης Ανατολής κυρίως μέσα από όσα επιλέγουν να δημοσιεύσουν τα δυτικά ΜΜΕ, αφού δεν μπορούμε να κατανοήσουμε απευθείας τις πηγές. Αυτό αποτελεί σοβαρό εμπόδιο στην ανάπτυξη αυτοτελών, επιτυχημένων υπερεθνικών συνεργασιών σε οποιονδήποτε τομέα.
Οι προτάσεις μας για μια εθνική μεταφραστική πολιτική
Επιβάλλεται η άμεση θέσπιση μιας εθνικής πολιτικής για την αύξηση του αριθμού των ελληνόφωνων επαγγελματιών μεταφραστών και διερμηνέων σε συγκεκριμένες γλώσσες εργασίας.
Με μια εθνική μεταφραστική πολιτική, τόσο η χώρα όσο και κάθε ελληνική πρωτοβουλία θα αποκομίσει αξιόλογα μεσομακροπρόθεσμα οφέλη στο διεθνές σύστημα.
Συμφωνούμε με το ΕΛΙΑΜΕΠ, που θεωρεί ότι η επένδυση στην οικονομία της γνώσης θα βοηθήσει την Ελλάδα να αναπτυχθεί και να υπερβεί την κρίση, και προτείνει την αύξηση των δαπανών για Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία (ΕΤΑΚ) ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Πρέπει να εστιάσουμε στις εξής κυρίως γλώσσες (σε αλφαβητική σειρά): Εβραϊκή, Κινεζική, Ουρντού, Φαρσί (Περσική), Ρωσική, Τουρκική και Χίντι.
Ο χρόνος κύησης νέων ελληνόφωνων μεταφραστών και διερμηνέων σ’ αυτές τις γλώσσες εργασίας εκτιμάται σε 4-8 χρόνια. Θα έχουμε αποτελέσματα νωρίτερα, εφόσον η εθνική μεταφραστική πολιτική στοχεύσει σε συγκεκριμένες υποκατηγορίες επαγγελματιών.
Πώς μπορεί να βοηθήσει το ελληνικό κράτος
Προτείνεται αρχικά η δημιουργία ενός φορέα για τον επιτελικό σχεδιασμό, με την υποστήριξη της ΠΕΜ και άλλων συναφών επαγγελματικών ενώσεων.
Ενίσχυση σχετικών τμημάτων ΑΕΙ και ΤΕΙ
Με την παροχή οικονομικής ενίσχυσης και θεσμικής κατοχύρωσης στα σχετικά τμήματα ΑΕΙ/ΤΕΙ μπορούν να αναπτυχθούν παράλληλα, φροντιστηριακά μαθήματα για φοιτητές/σπουδαστές που ήδη έχουν επιλέξει την Αγγλική, Γαλλική ή άλλη εδραιωμένη γλώσσα.
Το Τμήμα Ξένων Γλωσσών Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου ήδη προσπαθεί να αναπτύξει σχετική δράση.
Πιθανόν μπορεί να αξιοποιηθεί το πρόγραμμα Horizon 2020.
Έτσι θα μπουν οι βάσεις για την κατάκτηση ενός τριγώνου γλωσσών εργασίας, δηλαδή: Ελληνική, δυτικοευρωπαϊκή, και νέα γλώσσα. Αυτό θα καταστήσει περιζήτητους τους αποφοίτους στην αγορά εργασίας.
Θέσπιση και ενίσχυση προπτυχιακών προγραμμάτων
Πρέπει να πολλαπλασιαστούν τα προγράμματα μεταφραστικών σπουδών ΑΕΙ σε προπτυχιακό επίπεδο, με αποκλειστική εστίαση στα Εβραϊκά, Κινεζικά, Ουρντού, Φαρσί (Περσικά), Ρωσικά, Τουρκικά και Χίντι.
Ήδη το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) ίδρυσε επώνυμη έδρα Ρωσικής Γλώσσας και Πολιτισμού.
Η γλωσσομάθεια δεν ισοδυναμεί με μεταφραστική ικανότητα, αλλά αποτελεί προϋπόθεση αυτής. Γι’ αυτό, τα αναλυτικά προγράμματα φιλολογικών τμημάτων πρέπει να προσαρμοστούν, για να συμπεριλάβουν τη διδασκαλία της θεωρίας της μετάφρασης, των βασικών μεταφραστικών δεξιοτήτων και της σύγχρονης μεταφραστικής τεχνολογίας.
Η εθνική μεταφραστική πολιτική πρέπει εξίσου να προωθεί την εκμάθηση αυτών των μη δυτικοευρωπαϊκών γλωσσών και στον γενικό πληθυσμό.
Πρώτα πρέπει να εκπαιδευτούν εκπαιδευτές, ώστε να πολλαπλασιαστούν σταδιακά στις γλώσσες-στόχο. Άρα πρέπει να δοθεί εστιασμένη οικονομική ενίσχυση και θεσμική κατοχύρωση στα σχετικά τμήματα ΑΕΙ/ΤΕΙ για την ανάπτυξη προγραμμάτων κατάρτισης των μελλοντικών εκπαιδευτικών. Η κατάρτιση αυτή μπορεί να κλιμακωθεί από τη στοιχειώδη εξοικείωση μέχρι την πιστοποιήσιμη κατάκτηση της γλώσσας.
Δημιουργία φορέα έργου
Προτείνεται η δημιουργία ενός φορέα για τον επιτελικό σχεδιασμό της εθνικής μεταφραστικής πολιτικής. Αυτό ίσως να είναι το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), με την υποστήριξη της ΠΕΜ και άλλων επαγγελματικών ενώσεων.
Πρέπει να τεθεί συγκεκριμένος ποσοτικός στόχος, σε βάθος 5-10 ετών, για την επίτευξη του έργου.
Μαθήματα γλωσσομάθειας
Σπουδαίο ρόλο θα παίξει η ύπαρξη στο Λύκειο μαθήματος επιλογής για Εβραϊκά, Κινεζικά, Ουρντού, Φαρσί (Περσικά), Ρωσικά, Τουρκικά ή Χίντι.
Το Μορφωτικό Κέντρο του Ιράν υποστηρίζει την παροχή δωρεάν μαθημάτων Φαρσί τόσο στο Πάντειο Πανεπιστήμιο όσο και στον δικό του χώρο στην Αθήνα.
Θα βοηθήσει πολύ και η αναγνώριση και επιβράβευση των καλών πρακτικών ταχύρρυθμης εκπαίδευσης στον ιδιωτικό τομέα.
Νέες θέσεις εργασίας σε μετάφραση και διερμηνεία
Με την εθνική μεταφραστική πολιτική, μπορούν να δημιουργηθούν με χαμηλό κόστος πολλές νέες θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας και ανθεκτικότητας στον χρόνο.
Με πολύ συντηρητικές εκτιμήσεις, είναι πολλές χιλιάδες οι δυνητικές θέσεις εξειδικευμένης εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας στα γλωσσικά επαγγέλματα, όπως η εξειδικευμένη μετάφραση (τεχνολογία, νομικά, οικονομία, λογισμικό, οπτικοακουστικό υλικό), η επιχώρια προσαρμογή, η διερμηνεία και άλλα.
Η Ελλάδα διαθέτει ένα εξαιρετικό, άμεσα αξιοποιήσιμο επαγγελματικό δυναμικό. Αυτό φαίνεται από τον ρυθμό παραγωγής Ελληνόφωνων αποφοίτων από σχολές μετάφρασης και διερμηνείας της Ελλάδας και του εξωτερικού. Σ’ αυτό μπορεί να προστεθεί υπό όρους ένα ποσοστό αποφοίτων τμημάτων ξένων φιλολογιών.
